امروزه پدیده بیابان و بیابان­زایی گریبان­گیر بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه می­باشد. با نگاهی به گستره منابع طبیعی کشور در می­یابیم که چشم­انداز غالب در این گستره، اراضی بیابانی است. دانشمندان و متخصصین بر این عقیده­ می­باشند که علاوه بر عوامل طبیعی، عوامل انسانی نیز در بیابان­زایی نقش اساسی و کلیدی دارند. از آنجا که اکثر معیارهای مؤثر در بیابان­زایی در دسته عوامل طبیعی قرار دارند، تهیه مدل­های تعیین پتانسیل بیابان­زایی، به­صورت منطقه­ای انجام می­گیرد. در پژوهش حاضر به­منظور بررسی معیارها و شاخص­های مؤثر در بیابان­زایی منطقه جنوب شرق اهواز در استان خوزستان،‏‏ از مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان­زایی (IMDPA) استفاده و از بین نه معیار این مدل دو معیار پوشش گیاهی و اقلیم با توجه به شرایط منطقه انتخاب و برای هر معیار، شاخص های مختلفی در نظر گرفته شده است. در این مدل ارزش عددی معیارها از میانگین هندسی شاخص ها و در نهایت بیابان­زایی کل منطقه از میانگین هندسی معیارها به­دست آمده و در نرم­افزار ArcGIS نقشه نهایی بیابان­زایی منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که معیار پوشش گیاهی با ارزش عددی 06/2 تأثیر بیشتری نسبت به معیار اقلیم با ارزش عددی 93/1 در بیابان­زایی منطقه داشته است. در آخر نیز ارزش کمی شدت بیابان­زایی براساس دو معیار مورد بررسی به میزان 99/1 به­دست آمد که طبق جدول امتیازدهی این مدل وضعیت فعلی بیابان­زایی برای کل منطقه متوسط تعیین گردید.

شهرها به عنوان پرمصرف ترین اکوسیستم جهان مسئول بخش عظیمی از مشکلات محیط زیستی جهان هستند. اطلاع از شرایط اکولوژیکی حاکم بر منطقه برای دستیابی به توسعه امری ضروری است. شاخص ردپای اکولوژیکی در زمینة ارزیابی جوامع شهری به عنوان روشی برای اندازه گیری سطوح پایداری موردتوجه بسیاری است. در این پژوهش برای تجزیه وتحلیل داده ها و سنجش پایداری مناطق شهری از روش ردپای اکولوژیک استفاده شده که خود مدلی کمی است؛ همچنین سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای شاخص ردپای اکولوژیکی و ظرفیت زیستی اکوسیستم شهری، شهر ساری بررسی شود. ردپای اکولوژیک در بخش مصرف (شامل رد پای اکولوزیک، مسکن، خدمات و حمل و نقل) در چهار منطقۀ شهر ساری محاسبه شده که با توجه به نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل اطلاعات به دست آمده رد پای اکولوژیک مصرف در شهر ساری برابر 94/0 و ظرفیت زیستی این شهر برابر 59/0 هکتار جهانی به ازای هر فرد است که درنتیجه با مقایسۀ ظرفیت زیستی و ردپای اکولوژیک شهر ساری کمبود اکولوژیک داشته و به لحاظ اکولوژیک ناپایدار است. بین ردپاهای محاسبه شده در بخش مصرف، حمل ونقل با ردپای اکولوژیک 24/46969 هکتار جهانی بیشترین ردپای اکولوژیک را به خود اختصاص داده است و همچنین با تحلیل ردپای اکولوژیک در مناطق چهارگانۀ شهر ساری مشخص شد که منطقۀ یک نسبت به سایر مناطق این شهر از الگوی مصرف بیشتری پیروی می کند؛ اما به طور کلی با توجه به نتایج حاصل از پژوهش تمامی مناطق شهر ساری ازنظر اکولوژیکی در وضعیت ناپایداری قرار دارند.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

در دهه های گذشته، به بررسی ارتباط بین رشد اقتصادی و تاثیرات محیط زیستی آن توجه بسیاری شده است. ردپای اکولوژیکی شاخصی است که نرخ مصرف منابع و تولید ضایعات توسط انسان را با نرخ بازتولید منابع و دفع ضایعات توسط زیست کره مقایسه می کند. هدف از این مطالعه بررسی رابطه بلندمدت و کوتاه مدت بین ردپای اکولوژیکی سرانه و متغیرهای تولید ناخالص داخلی سرانه، مصرف انرژی، درجه باز بودن تجارت و توسعه مالی از طریق روش پانل ARDL، در بازه زمانی 2013-1992، با استفاده از داده های پانلی کشورهای منتخب عضو آسیا و اروپا می باشد. نتایج نشان می دهند که بین ردپای اکولوژیکی سرانه و متغیرهای مصرف انرژی، توسعه مالی و تولید ناخالص داخلی سرانه رابطه مثبت و متغیرهای تجارت باز و توان دوم تولید ناخالص داخلی سرانه رابطه منفی برقرار است. همچنین، نتایج نشان می دهند که فرضیه محیط زیستی کوزنتس در این رابطه به صورت U معکوس بوده و وجود منحنی محیط زیستی کوزنتس تایید می گردد. همچنین، در هر دوره 59 درصد از عدم تعادل تعدیل شده و به سمت روند بلند مدت خود نزدیک می شود.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

مقدمه و هدف: عوامل طبیعی و انسانی تأثیر عمیقی بر تخریب مراتع دارند که تأثیرات انسانی مهم ترین عامل در افزایش شدت تخریب است. هدف این پژوهش ارزیابی عوامل موثر بر تخریب مراتع منطقه نمین-اردبیل است تا بتوان در گام بعد با شناسایی عوامل موثر و انجام مطالعات بیشتر بر روی آنها، راهکارهای مناسبی در راستای برنامه ریزی و کاهش تخریب اکوسیستم های مرتعی این منطقه ارائه داد. مواد و روش ها: منطقه مورد مطالعه، نواحی روستایی (با تاکید بر جوامع روستایی مرتعدار) منطقه نمین استان اردبیل است. جامعه آماری شامل مرتعداران روستایی بودند که سابقه بهره برداری از مراتع داشتند. برای انجام این امر، 21 روستا در منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. ابزار گردآوری داده، پرسشنامه محقق ساخته بود و داده ها از طریق حضور میدانی و مصاحبه در بهار 1400، گردآوری شد. پرسشنامه شامل برخی ویژگی های کلی جامعه موردمطالعه و 33 شاخص اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی بود. در گام بعد، پس از انتخاب روستاهای دارای سابقه استفاده از مراتع، باتوجه به تعداد خانوارهای هر روستا، حدود 5 درصد خانوارها (ترجیحا خانواده های مرتعدار)، به عنوان حجم نمونه در هر روستا مشخص شد. در مرحله بعد، پرسشنامه ها از طریق مراجعه حضوری، مشاهده و مصاحبه در روستاهای موردنظر با استفاده از نمونه گیری طبقه ای تصادفی تکمیل شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها و استخراج خصوصیات کلی جامعه آماری از آمار توصیفی استفاده شد. برای رتبه بندی شاخص ها، از آزمون ناپارامتریک فریدمن استفاده شد. همچنین، برای تحلیل شاخص های موثر بر تخریب مراتع، از تحلیل عاملی اکتشافی (Exploratory Factor Analysis) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSSVer. 22 انجام شد. نتایج: نتایج آزمون فریدمن نشان داد که شاخص های «نقش ممیزی مرتع در کاهش تخریب مراتع» با میانگین رتبه 57/23، «تاثیر استفاده از پس چر مزارع کشاورزی بر کاهش تخریب مراتع» با میانگین رتبه 17/23 و «اثر برخورد دولت با متخلفین و مخربان مراتع بر کاهش تخریب مرتع» با میانگین رتبه 13/23 بر اساس نظرات بهره برداران نقش مهمی در کاهش تخریب مراتع منطقه داشتند. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که 10 عامل دارای ارزش ویژه بیشتر از یک بوده و 96/71 درصد واریانس­ داده­ها را تبیین کردند. نتایج تحلیل مولفه های اصلی نیز نشان داد که از ترکیب شاخص های مورد مطالعه بر اساس بار عاملی، به ترتیب اهمیت، ده عامل امنیت اقتصادی-اجتماعی، تامین نیاز دام به علوفه، اختلاف در بهره برداری از مراتع بین مرتعداران، مشارکت در طرح های اصلاح و مدیریت مرتع، بهره­برداری مشاعی، تغییر کاربری، علاقه مندی به دامداری در مرتع، آگاهی و بهره برداری، آموزش و تبلیغات و ترویج و تسهیلات بر تخریب مراتع از نظر بهره برداران منطقه موثر بوده اند. بر این اساس، نبود فرصت­های سرمایه­گذای و کارآفرینی و اشتغال زایی، درآمد ­پایین و نداشتن شغل مناسب، فساد اداری و عدم رعایت ضوابط قانونی و عدم کنترل تعداد دام مجاز (دام مندرج در پروانه چرا یا طرح مرتعداری)، در عامل اول قرار گرفتند و جزو مهم ترین عوامل افزایش تخریب مراتع منطقه نمین بودند. مولفه های دیگر نیز با درصد کمتری نهایتا سبب تخریب مراتع منطقه شده اند. نتیجه گیری: به طور کلی، بر اساس نتایج این تحقیق می توان بیان کرد که عوامل مختلف اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی در اکوسیستم های مرتعی ممکن است سبب کاهش و یا افزایش تخریب شوند. بنابراین، بایستی ضمن توجه، مطالعه و کنترل عوامل افزایش تخریب در مراتع، به شاخص هایی که از نظر بهره برداران سبب کاهش تخریب می شود (مانند ممیزی مرتع) توجه ویژه شود و به تقویت این عوامل پس از مطالعات بیشتر و جزئی تر پرداخته شود.

مقدمه و هدف: گل ماهور (Verbascum songaricum) گیاهی است چند ساله علفی متعلق به تیره گل میمون و یکی از گیاهان دارویی است که در مناطق مختلف به نام های علف خرگوش، خرگوشک، گل ماهور و علف ماهور مشهور است. هدف از این مطالعه اثرات شرایط محیطی بر خصوصیات فیتوشیمیایی برگ های گل ماهور برای استخراج مواد موثره می باشد.روش تحقیق: این تحقیق در پنج مکان مرتعی به ترتیب شامل دره حوض، قهیز، سمیرم (اصفهان)، قلعه قدم و دنا (کهگیلویه و بویراحمد) انجام گرفت. گیاه مذکور در تیرماه 1390 در مرحله گلدهی از مکان های مختلف جمع آوری گردید. عصاره برگ به روش هضم استخراج گردید. سپس جهت شناسایی ترکیبات آن از روش گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که ترکیباتی هم چون کتون و الکل در مراتع قهیز، سمیرم و دنا بیشتر از دره حوض و قلعه قدم بود. در رویشگاه اول (دره حوض و قلعه قدم) ترکیبات هیدروکربن و آمین بیشترین میزان بودند که ممکن است متوسط دمای بیشتر مناطق باعث افزایش این ترکیبات شده است. عوامل اکولوژیکی نظیر درصد رس خاک، تبخیر و تعرق، حداکثر درجه حرارت و طول دوره خشکی اثرات بیشتری بر میزان ترکیبات به خصوص در مناطق دره حوض و قلعه قدم داشته است.توصیه کاربردی/صنعتی: با توجه به نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود با توجه به شناخت برخی خصوصیات اکولوژیکی گیاه گل ماهور می توان زمینه های را برای کشت و تولید وسیع تر آن در زمینه دارویی و صنعتی فراهم کرد.

پده،  Populus euphratica از جمله گونه های درختی است که درمناطق خشک و نیمه خشک در حاشیه رودخانه ها به صورت طبیعی رویش دارد. ایران نیز با 20000 هکتار پده زار از جمله مناطق عمده رویش پده است. در خراسان حاشیه رودخانه تجن در منتهی الیه شمال شرق کشور، توده های طبیعی پده دیده می شوند که از لحاظ زیست محیطی برای منطقه اهمیت ویژه ای دارند. رودخانه تجن از جمله رودخانه های مرزی کشور است که بیشترین توده های طبیعی پده خراسان در حاشیه آن شکل گرفته اند، جنگلهای پده یک مانع اکولوژیکی قوی در برابر تغییرات جغرافیایی رودخانه ها بوجود می آورند و از فرو ریختن تراسهای رودخانه جلوگیری می کنند. جنگلهای پده کمربندهای حفاظتی طبیعی برای اراضی کشاورزی می باشند. تحقیق حاضر به منظور بررسی روند تغییرات پده تحت تاثیر فاکتورهای ادافیکی در حاشیه رودخانه مرزی تجن (سرخس) انجام شده است. منطقه با استفاده تصاویر ماهواره ای، نقشه های موجود و عملیات زمینی مطالعه و مورد شناسایی قرار گرفت. سه ناحیه برای مطالعه انتخاب و در آنها فاکتورهای پوشش گیاهی و خاک مورد بررسی قرار گرفتند. برای این منظور 33 پلات به ابعاد 10×10 متر بصورت سیستماتیک تصادفی عمود بر جهت رودخانه مستقر شد که در 19 پلات اقدام به نمونه گیری خاک در سه عمق 0-30، 60-30 و 60-90 سانتی متر گردید و فاکتورهای بافت خاک، CaCo3, Cl, Mg, Ca, Na, PH, EC, SP  و نسبت جذب سدیم (SAR) در آزمایشگاه تعیین گردید. با استفاده از آزمون تحلیل مولفه های اصلی و آزمون همبستگی، رابطه فاکتورهای بیوفیزیکی پده و فاکتورهای ادافیکی بررسی شد. نتایج بدست آمده مشخص نمود که از لحاظ فاکتورهای فیزیک خاک، پده با درصد رس عمق پائین تر از 60 سانتی متر رابطه مثبت و با درصد شن رابطه منفی داشته است. رابطه پده با عوامل شیمیائی خاک بخصوص با عواملی چون Mg, Na, Cl, EC که بر روی کیفیت خاک موثرند، منفی بوده ولی دامنه تحمل پده نسبت به این عوامل بالا است. آزمونهای اکولوژیکی نشان دادند که شوری، قلیائیت و سمیت کلر فاکتورهای مهم محدود کننده پده در منطقه می باشند. اسیدیته و درصد آهک بعنوان فاکتورهای محدود کننده پده محسوب نمی گردند. آزمون تحلیل مولفه های اصلی (PCA) نشان می دهد که عوامل فیزیکی خاک، مثل سبک بودن بافت خاک و عدم وجود لایه های رسی در عمق گسترش ریشه درختان پده، به طور طبیعی می توانند مانع از گسترش پده در برخی نواحی گردند.